Oyun Terapisi Nedir?
“Çocuklar “Kötü bir gün geçirdim, konuşalım mı?” demezler, “Oynayalım mı?” derler.” LAWRENCE J. COHEN
Gün içinde birbirinden çeşitli birçok duygu yaşarız. Bazen bu duyguların farkında olur bazen de yaşadığımız duyguları hissetsek de anlamlandırmakta ve dile dökmekte zorluk yaşarız. Yetişkinler olarak duygularımızın ifade edilmesinde zorluk yaşarken çocukların gün içinde yaşadıkları duyguları yetişkinler gibi ifade etmelerini bekleyemeyiz. Çocukların bazen kendilerini ifade etme becerileri yeterince gelişmediğinden bazen de yaşadığı duyguların yoğunluğundan dolayı kendilerini ifade edebilecekleri en işlevsel yol oyundur. Oyun, çocukların fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimlerini destekler ve çocuğun dış gerçeklikle kendi iç gerçekliği arasındaki ara alandır. Aynı zamanda iyileşmenin de bir parçasıdır. Çünkü çocuk oyun aracılığıyla ifade edemediği duyguları dışa vuracak ve başa çıkma becerileri geliştirecektir. Çocuk oyun sırasında sadece oynamaz. Hayatının da bir provasını yapar.
Neden Çocuklara Oyun Terapisi?
Çocukların kelime haznesi dar olduğu için sorunlarını konuşarak zor ifade ederler. Oyuncak çocukların kendini ifade aracıdır. Aynı zamanda çocuklar hareketlidir. 40-45 dakika boyunca oturmak onlar için zordur. Bu nedenle çocuklarla olan seanslarda konuşma merkezli yaklaşımlar yerine oyun ve oyuncak merkezli yaklaşımlar daha faydalı olmaktadır. Çocuk görüşmelere severek gelmekte kelimelere ihtiyaç duymadan da duygularını, düşüncelerini, korkularını oyuncaklar yoluyla ifade edebilmektedir. Uzmanlar yine oyuncakları kullanarak çocuğun sorunlarının çözülmesine katkı sağlamaktadır.
Çocuğun yaşadığı kaygıların korkuların altında ifade edilmeyen duygular yatar.
Oyun Terapisinin Amacı Nedir?
İyileşmeye giden yolda, çocuk kendi ihtiyaçlarını ve bunun çözüm yollarını en iyi kendisi bilir. Çünkü iyileşme potansiyelini doğuştan getirir. Her türlü toplumsal etiketlenmelerin dışında çocuk, davranışsal ve duygusal olarak kendi olduğu haliyle kabul edilir. Kendini oyuncaklar aracılığıyla ifade etmesine saygı duyulur ve ona alan açılır. Terapide ilişkiye odaklanılır.
Kendisine alan açılan çocuk bu sayede oyunlarını derinleştirerek problemlerini ele alabilmektedir. Böylece yaşadığı kaygı, korku, hayal kırıklıklarına kendini hazır hissettiği anda, hazır hissettiği kadar yaklaşabilir. Kendini iyi ve güvende hisseden çocuk dünyayı keşfetmeye yönelik adımlar atacaktır. Çocuklara uygun ortam hazırlanarak onları kendilerini ve çevrelerini tanımaya, kendi kararlarını vermeye ve psikolojik olarak olgunlaşmalarına olanak sağlanmaktadır.
Oyun Terapisi Yaklaşımları
Çocuk Merkezli Oyun Terapisi
Çocuk merkezli oyun terapisi, yönlendirilmemiş bir terapi yöntemidir. Bu terapide önemli olan ilişkidir. Terapist ile çocuk arasındaki ilişki, çocuğun duygusal olarak büyümesinde ve gelişmesinde etkilidir. Burada kurulan ilişki sayesinde çocuk sorununu ele alır ve çözüm yolları arar.
İnsanın doğduktan sonra temel hedefi kendini gerçekleştirmektir. Ancak kimi zaman ebeveyn tutumları ya da yaşanan olaylar kişiyi baskılar ve çocuk kendini gerçekleştiremez. Bu olduğunda çeşitli psikolojik sorunlar ortaya çıkar. Bu sorunların çözümü özgür ve korunaklı bir ortamda sunulan koşulsuz kabuldür. Koşulsuz kabul sunulduğunda çocuğun benliği oyun aracılığı ile kendini ifade eder. Bu ifade sonucunda kendini gerçekleştirmenin önündeki engeller aşılır ve iyileşme gerçekleşir. 2-12 yaş arası çocuklarda kullanılan bir terapi yaklaşımıdır.
Bu terapi yöntemi, yönlendirilmemiş bir oyun terapisi yöntemidir. Bu oyun terapisinde önemli olan ilişkidir. Terapist ile çocuk arasındaki ilişki, çocuğun duygusal olarak büyümesinde ve gelişmesinde etkilidir. Burada kurulan ilişki sayesinde çocuk sorununu ele alır ve çözüm yolları arar.
Deneyimsel Oyun Terapisi
Yönlendirilmemiş oyun terapisi yöntemi olan DOT gelişim sürecinin kök aldığı ana inanç, çocukların dünyayı bilişsel seviyede değil, duyuları yolu ile deneyimlediğidir. DOT’a göre çocuklar kendilerini çevreleyen dünyadaki bilgileri zihinsel bir boyutta değil, duyularını bir köprü gibi kullanarak kendi bilgi ağ sistemine katarlar.
Deneyimsel oyun terapisi (DOT) Byron E. Norton ve Carol Crowel Norton tarafından geliştirilmiş bir terapi yöntemidir. Bu terapi yöntemine göre, çocuk deneyimlerini oyunlarına yansıtır. Çocuklar yaşadıkları durumlarla (boşanma, ölüm, kayıp, yas, kardeş kıskançlığı, anksiyete vb.) içsel olarak baş ederler. Bu baş etme yollarını da oyun ve oyuncaklar aracılığıyla yani metaforlarla ifade ederler.
Örneğin; çocuk ateş edip terapisti vurabilir. Terapist “Ahh vuruldum, kolum acıyor.” diyebilir. Terapist burada çocuğun deneyimlemiş olduğu gerçek hayatta onun canını yakan deneyimi canlandırmış olmaktadır.
Terapist, çocuğu kapsar ve çocuğun mesajlarını anlamlandırmaya ve yeniden düzenlemeye odaklıdır.
Bilişsel-Davranışçı Oyun Terapisi
Çocuklara uygulanan bilişsel davranışçı terapinin bir uzantısı olan bilişsel davranışçı oyun terapisi, Susan Knell tarafından geliştirilmiş bir modeldir. Bilişsel davranışçı oyun terapisi problem odaklı bir yaklaşımdır ve çocuğu zorlayan belirli problemlere odaklanarak çocuğun yaşadığı bu problemlerle mücadele etme becerilerini geliştirmeye amaçlar.
Gelişimsel Oyun Terapisi
Gelişimsel oyun terapisinde oyuncak yoktur. Çocuk yaşadığı olumsuz deneyimleri şefkatli dokunulma aracılığıyla aşmaktadır. Bireysel uygulandığı gibi grup olarak da uygulanabilir.
Filial Oyun Terapisi
Çocuk merkezli oyun terapisinin bir parçadır. Ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi amaçlanan bir bir terapi yöntemidir. Burada sürece anne ve baba dahil edilir. Terapist, ebeveynlere çocuklarıyla oyun saatlerini nasıl yapılandıracaklarını öğreterek çocuklarının iç dünyasını oyun yoluyla anlamalarını sağlar. Çocuklarıyla kurulan koşulsuz kabule dayalı bu ilişkinin sonucunda çocuğun duygularını daha iyi ifade etmesini, problem çözme becerilerinin ve özgüveninin artmasını sağlar.
Çocuk ebeveyn ilişki terapisi temelini Guerney’in çığır açıcı ebeveyn eğitim modelinden almaktadır. Guerney ebeveyn çocuk ilişkisinin önemine vurgu yapmıştır. Guerney aynı zamanda ebeveynlerin belli becerileri kazanarak çocukların hayatlarındaki terapötik araçlar olabileceğini savunmuştur.
Guerney’in çalışmalarından yola çıkan Gary Landreth 1980’lerde daha yapılandırılmış ve zenginleştirilmiş olan 10 seanslık filial terapi modelini geliştirmiştir.
Gary Landreth çocuk ebeveyn ilişki terapisine gelen ebeveynlere çocuk merkezli oyun terapisi teknik ve becerilerini edindirmeye çalışıyordu. Ebeveynler edindikleri bu bilgileri süpervize edilen oyun terapisi seanslarında çocuklarını iyileştirmek amacıyla uyguluyorlardı.
Bütüncül Oyun Terapisi
Bütüncül oyun terapisi, pek çok ekolü içinde barındıran multi-disipliner bir yaklaşımdır. Tek bir terapi ekolünden yola çıkarak sağaltımın gerçekleşemeyeceğini ileri sürer. Problem durumlarla ilgili farklı ekollerden yararlanmanın, danışanın ihtiyaçları doğrultusunda terapi sürecine yön vermenin semptomları azaltma konusunda daha etkili olduğunu savunur.
Oyun Terapisi Nelere İyi Gelir?
Çocuklarda görülen;
- Kaygı sorunları,
- Özgüven sorunları,
- Kardeş kıskançlığı,
- Anne-baba ayrılığı,
- Akademik başarısızlık,
- Uyku, yemek ve tuvalet sorunları,
- Cinsel gelişim ile ilgili sorunlar,
- Yas ve kayıp durumları,
- Kendini ifade edememe-aşırı çekingenlik,
- Gece korkuları,
- Medikal Travma,
- İhmal,
- İstismar gibi ruhsal rahatsızlıklarda veya davranış bozukluklarında yardımcı olur.
Kitap Tavsiyeleri
Bu konuyla ilgili okuma yapmak isteyenlere aşağıdaki kitapları önerebiliriz.
- Benliğini Arayan Çocuk / Virginia M. Axline
- Oyun Terapisi / Virginia M. Axline
- En Popüler 101 Oyun Terapisi Tekniği / Heidi Gerard Kaduson
- Oyun Terapisinde Pratik Teknikler / Sultanberk Halmatov
- Çocuk Merkezli Oyun Terapisi / Andrea E. Sywulak Cynthia
Uzman Psikolog
Serra Nimet ESENCAN
Sık Sorulan Sorular
Oyun terapisi nasıl yapılır?
Eğitimini ve süpervizyonlarını tamamlayan uzman kişiler tarafından yapılır. Terapi odası özellikle terapiye uygun olarak dizayn edilir. Oyuncakların seçimi ve dizilişi rastgele değildir. Oyun terapisti ve terapi odasında çocuğa uygun teknik ve yöntemlerle uygulanır.
Oyun terapisi kaç yaş aralığına uygulanır?
3-12 yaş aralığındaki çocuklara oyun temelli terapi uygulanabilir.
Oyun terapisinin faydaları nelerdir?
Çocukların iletişim yolu oyundur. Çocuklar oyun aracılığıyla hayatı deneyimler. Terapi sayesinde duygularını, düşüncelerini, travmalarını oyuna yansıtarak yaşadıkları sorunlarla baş etme becerisi kazanırlar. Bununla beraber çocuklarda olumlu benlik algısı geliştirir. Gerçek hayatta kontrolünü sağlamakta zorlandığı duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını oyun aracılığıyla kontrollü bir şekilde sağlarlar.
Oyun terapisi kaç seans sürer?
Diğer bütün terapötik müdahalelerde olduğu gibi bu terapinin de zamana ihtiyacı vardır. Terapinin süresi, çocuğun yaşadığı duyguya, travmaya, çocuğun ailesine ve çevresinin iş birliğine, çocuğun kişiliğine ve gelişimine bağlı olarak değişebilmektedir. Terapist hem çocuğun hem de ailenin bu sürecine saygı duymalıdır. Terapist, terapi sürecini hızlandıramaz. Çünkü bu bir süreçtir.
Hangi problemlerde oyun terapisi kullanılır?
Öfke, saldırganlık, iletişim, kıskançlık, cinsel istismar, uyum problemleri, fobiler, özgüven, bağlanma, uyku, alt ıslatma gibi problemlerde çocuklar için bu terapi yöntemi kullanılır.
Oyun terapisi hangi çocuklara yapılır?
Öfke, saldırganlık ve akran zorbalığı yaşayan çocuklarda,
Sınır koyma ve iletişim problemleri yaşayan çocuklarda,
Boşanmış ailelerin çocuklarına,
Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklara,
Fiziksel, duygusal veya cinsel istismar yaşayan çocuklara,
Okul uyum problemleri yaşayan çocuklara,
Korku, kaygı ve fobileri olan çocuklara,
Evlatlık alınma süreçlerinde,
Özgüven sorunu yaşayan çocuklarda,
Bağlanma sorunlarında,
Uyku sorunları yaşayan çocuklarda,
Alt ıslatma (enürezis), kaka tutma (enkropresiz) problemi yaşayan çocuklarda,
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite güçlüğü yaşayan çocuklarda,
Ailede kayıp ve yas olan çocuklarda oyun terapisi kullanılır.
OYUN TERAPİSİYLE İLGİLİ VİDEOLAR
Konu Hakkında Diğer Yazılarımız
Çocuklar oyun yoluyla hayatı prova ederler. Oyun yoluyla yaşadıkları duyguları, düşünceleri ve travmalarını açığa vururlar ve en önemlisi baş etme becerilerini geliştirir…
Otizm, sosyal uyum güçlüğü ve sosyal iletişim bozukluğudur. Otizmli çocuklarda göz teması kuramama, akranlarıyla beraber ilişki kuramama, çevrelerinde olan bitene ilgisiz görünme, ona seslenildiğinde tepkisiz kalma, karşısındaki kişiye…
ANADOLUJET Dergisi 2017 yılı Nisan sayısında yayımlanan “Oyun Terapisi” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz…
.