AnadoluJet Dergisi Eylül 2018 Sayısı:
Çocukların beslenmesiyle ilgili deneyimler keyifsiz olabiliyor. Yapılan araştırmalar çağımız çocuklarının yarısından fazlasının yeme sorunları yaşadığına dikkat çekiyor.
İnsanın dünyaya geldiğinde yaptığı ilk eylem beslenmedir. Bebeğin anneyle, annenin bebeğiyle ilk buluşma anı tam bir mucizedir. Bu mucizenin mimarlarından biri de prolaktin adı verilen süt hormonlarıdır. Dokuz aydır beklenen bu kavuşma anı sütün gelmesiyle bir bayrama dönüşür. Sütün gelmemesi, gecikmesi ya da azlığı ise anneler için tam bir kâbustur. Düzenli emzirebilmek anne için mutluluk kaynağıyken, emzirememek hem annede hem de bebekte kaygılara neden olur.
Amerikan Psikiyatri Birliği’nin son yayımlanan “Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı”nda (DSM-5) çocukların yaşadığı yeme sorunları üç başlık altında listeleniyor.
Pika: Çocuğun gelişimiyle uyumlu olmayan, beslenme değeri ya da besin olmayan maddeleri yeme tutumuna denir. Çocuklarda en sık görüleni ise toprak yemedir. Pika, saksağan kuşunun Latince adıdır. 400 yıldır kullanılan bu isim yuvaları için çamur toplayan saksağanın çamuru yediği düşünülerek konulmuş olabilir. Ağır duygusal yoksunluk, ebeveyn kaybı ve ebeveyn tarafından terk edilme en önemli nedenler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ruminasyon: Geri çıkarma bozukluğu olarak anılan bu yeme sorunu sıvı gıdalardan katı gıdalara geçiş sürecinde yaşanır. Seyrek görülür ama çocuğu geri çıkarma sorunu yaşayan ailelerin çektiği çile hiç de az değildir. Çoğunluğunda organik bir nedenin bulunamaması ailelerin çaresizlik hissi duymasına neden olmaktadır. Evliliğinde sorun yaşayan ve bebeğine yeterince ilgi ve sevgi gösteremeyen annelerin çocuklarında daha sık rastlanması psikolojik neden varsayımını güçlendirmektedir.
Kusunca anne ilgisinin artması bu sıkıntıyı iyice pekiştirmektedir. Neyse ki aile içi iletişim ve sevgi bağlarının yeniden inşa edilmesi sorunun çözümüne önemli bir katkı sağlamaktadır.
Kaçıngan/Kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu: İşte annelerin en çok muzdarip olduğu, yazımızın ana konusunu oluşturan, çocuklarınneredeyse yarısında görülen sıkıntı budur. Benlik algısında anormallik olmamasına rağmen yeterli besini veya kiloyu almak adına çok az yiyen çocuklar için kullanılan bilimsel kavramdır. Çocuğunun yeterince yemediğini bilen anneler sürekli kaygılıdır. Çocuğuna bir lokma daha yedirmek için doktor doktor gezen bu anneler her türlü yola başvururlar.
Peki ama neden bazı çocuklar yemeklerin kokularına, görüntülerine ve yapılarına karşı aşırı duyarlıdırlar? Yiyeceklerin büyük bir kısmına sanki bir tehditle karşılaşmışçasına tepki verirler. Seçici olmaları nedeniyle bu çocuklar sınırlı sayıda yiyecek yerler. Yeni yiyeceklere karşı çok büyük direnç gösterirler. Bu sorunu yaşayan çocuklar incelendiğinde iki neden karşımıza çıkmaktadır. İlki daha önce yutmada ve yutkunmada sorun yaşamış olmaları, ikincisi ise yemek konusunda müdahaleci ve kaygılı bir anneye sahip olmalarıdır. Kaygılı annelerin, çocukları yemek yedikten sonra onlardan daha çok keyif aldıkları, bağlılık ve zevk hormonu olarak bilinen oksitosin düzeylerinde artış gözlenmesi bazı araştırmalara konu olmuştur. Bu durum annelerin daha çok ısrarcı olmalarının nedenini çok iyi açıklamaktadır. Çocukların gösterdiği bu direnç aslında ebeveynin kaygılı ve müdahaleci tutumuna yöneliktir. Yemek bazen sembol işlevi görmektedir.
Yeme sorunu yaşayan bir diğer grup ise içe kapanık, huzursuz, yaşam enerjisi düşük olan ve yemeği genelde reddeden gruptur. Genellikle mama türü besinler tüketirler. Yeme reddi olan bu çocuklar kilo ve boy olarak akranlarının gerisinde kalabilirler.
Lohusalık dönemini zor geçiren, bu dönemde depresif belirtiler gösteren annelerin çocuklarında yeme reddinin daha sık gözlenmesi bu çocukların yemek ile sevgi eksikliği arasında bir bağ kurdukları varsayımını oldukça güçlendirir.
Kısıtlı yiyecek alımı gösteren son gruptaki çocuklarda ise gelişimsel ya da duygusal bir sorun gözlenmez. Tam aksine, bu çocuklar fiziksel açıdan zayıf olsalar da oldukça neşeli, eğlenceli görünürler. Görülme sıklığı diğer gruplara göre daha azdır.
Merak duyguları gelişmiş bu çocuklar sanki “Yemekten daha önemli bir şey var o da hayatı keşfetmektir.” sözünü slogan hâline getirmişlerdir. Zihinsel becerileri ve akademik başarıları genelde yüksek olan bu grubun çocukları büyüyünce de pek yemek yemezler.
Ailelere Tavsiyeler
Bebeklik döneminde emzirme ne kadar huzurlu ve keyifli olursa çocukların yeme sorunlarına maruz kalmaları o denli azalmaktadır. Unutmayın ki güvenli bağlanmanın da yeme konusunda hatırı sayılır bir etkisi vardır.
Katı gıdalara geçtikten sonra çocuğun yemeğini kendi başına yemeye çalışması; önce elle, sonra çatal ve kaşıkla yemeye teşvik edilmesi son derece önemlidir.
Emzirme ve yemek yedirme döneminde yemeğe, sohbete, iletişime odaklanmak en doğru yaklaşımdır. Telefon, tablet ya da başka dikkat dağıtıcıları kullanmak yeme sorunlarının önemli tetikleyicileridir. Yemek yerken kendisine ekranda bir şeylerin izletilmesi çocuğun ne yediğini ve ne kadar yediğini algılamamasına yol açmaktadır. Çocuklarda obezitenin artış göstermesinin bir nedeninin de bu olduğu düşünülmektedir.
Ağzını açması için çocuğu kandırmak ve o sırada yemeği tıkıştırmak iyi bir yol değildir. Pek çok sorunun kaynağında yemek konusunda baskı ve ısrarcılık vardır. Baskı ve ısrara maruz kalan çocuk az ya da çok mutlaka yemek sorunu yaşamaktadır.
Yemek konusunda ailenin yanlış tutum ve yaklaşımları gençlerde ve yetişkinlerde sık rastlanan anoreksiya ve bulimiyanın kök nedenleridir.
Çocuğunuzda yeme sorunlarını fark eder etmez alacağınız uzman desteği sizi ileride yaşayacağınız daha büyük sorunlardan kurtaracaktır.
