YETİŞKİNLİKTE BAĞIMLILIK TERAPİSİ
‘Bağımlılık’ Latince kökenli olan ‘addicere’ kelimesi ‘adamak’ anlamına gelmektedir.
Çok farklı bağımlılık tanımları vardır. Bağımlılık çok fazla tanımı bulunan biyopsikososyal bir kavramdır. Biyolojik, psikolojik ve sosyal etkilerin hiçbiri bağımlılık tanımı için yeterli değildir.
‘Bağımlılık’ kişinin üzerinde kontrolünü kaybettiği, ruhsal ve fiziksel dengeyi bozucu etki yaratan bir tür saplantıdır. En hayati ve acil destek gerektiren psikolojik rahatsızlıklardandır.
Bağımlılıklar için; sigara alkol, madde(eroin/kokain/benzodiazepin), kumar, ekran, alışveriş, seks, teknoloji şeklinde uzayıp giden bir liste oluşturulabilir.
BAĞIMLILIK NEDENLERİ
Bağımlılıklar biyolojik, psikolojik ve sosyal etkilerle oluşurlar. Etkilerden hiçbiri tek başına bağımlılık oluşturacak güçte olmayabilir.
-Ruhsal özellikleri (bağımlılıklara yatkın, otokontrolü olmayan hal)
-Ulaşılabilirlik (ebeveyn kullanımı, arkadaş kullanımı sonucu kolay temin)
-Aile etkisi (ebeveyn/çocuk arasında güvenli olmayan bağlanma, ilgisizlik, kuralsızlık)
-Kabul görme (sosyal anlamda çevre edinme, çevre tarafından kabul edilme, beğenilme ve takdir edilme)
-Zorbalığa maruz kalma
-Travmatik yaşam olayları, kayıplar
BAĞIMLILIK BELİRTİLERİ
Sürekli bağımlılık yapan maddeyi arzulama, davranışı arama en net belirtilerdendir. Bağımlılık yaratan etkiye karşı koymakta zorlanma ve tolerans geliştirme. Başlarda kontrol kişide olsa da kontrolü giderek yitire ve yöneten durumdan yönetilen durumuna geçiş yapma.
Bağımlı kişiler bağımlılık nesnesi olmadan hayatlarını devam ettiremeyeceklerini düşünürler. Dolayısıyla nesneyle ilişkileri koptuğunda yoksunluk belirtisi gösterirler.
Yoksunluk belirtileri; kaygılı davranışlar, öfke ve saldırgan davranışlar, hırçınlık, bedensel stres tepkileri (ellerde titreme, ağlama atakları, nefes alıp verme değişiklikleri, titreme…)
BAĞIMLILIK TERAPİSİ
Bağımlılık tedavisi zorlu bir süreçtir. Kişi onsuz yaşayamadığını düşündüğü bağımlılık nesnesi ile ilişkisini kesmek konusunda hemen ikna olmayabilir. Genelde aile ve çevre tarafından süreci başlatılan tedavilerde sosyal destek oldukça önemlidir.
Bağımlılıkların bir tür beyin hastalığı olarak geçtiği unutulmamalıdır. Bu yüzden yalnızca bir irade sorunu değil, fizyolojik de bir yatkınlık sorunudur. Bazı durumlarda yatış gerekebilir. Psikiyatrik ilaçlar sürece eşlik edebilir.
Tedavi süreci ve sonraki yaşantısında da bağımlı kişiye yönelik aile ve çevre desteği oldukça önemlidir.